მაია ტურაბელიძე - პედაგოგი, მთარგმნელი, ქართული და იტალიური ენების მცოდნე. თარგმნის და თანამშრომლობს ქართულ-ლიტერატურულ ჟურნალ გაზეთებთან და გამომცემლობებთან. როგორც თავად აღნიშნავს, ოფიციალურად მთარგმნელობით საქმიანობას ხელი ოთხმოცდაათიანი წლებიდან, იტალიელ მისიონერებთან მუშაობისას მოჰკიდა და მას შემდეგ ყოველდღიურ საქმიანობად აქცია.

- რატომ გადაწყვიტეთ მთარგმნელობით საქმიანობაში ჩართულიყავით და რომელია თქვენი პირველი ნამუშევარი?
- ლიტერატურა და გრამატიკა ძალიან მიყვარს, ამიტომ ეს სფერო ყოველთვის წარმოადგენდა ჩემი ინტერესის საგანს. პირველი თარგმანი ჟურნალ „არილში“ დავბეჭდე. ეს იყო მასიმილიანო გოვერნის მოთხრობა „ხმა“. ამ ნაწარმოებმა ჩემზე დიდი გავლენა მოახდინა, და არა მარტო ჩემზე - ვინც წაიკითხა, ემოციის გარეშე არავინ დაუტოვებია.

- თქვენ მიერ თარგმნილი რომანი, ვიტალიანო ბრანკატის „ლამაზი ანტონიო“ ახლახან გამოჩნდა წიგნის მაღაზიებში. რამდენადაც ვიცი, ქართველი მკითხველისთვის ბრანკატის შემოქმედება ნაკლებად არის ცნობილი. იქნებ თავად მწერალზე და წიგნზე გვიამბოთ.
- დიახ, ახლა გამოიცა. ვიტალიანო ბრანკატის შემოქმედება საქართველოში ცნობილი არ არის, „ლამაზი ანტონიო“ პირველია. სიმართლე გითხრათ, მე მოვიხიბლე ამ რომანით და, რა თქმა უნდა, მისი მწერლით, რომლის წინაშეც ქედს ვიხრი. ნამდვილად ძლიერი ნაწარმოებია - არაერთ თემას განიხილავს: რელიგიას, ფილოსოფიას, ფსიქოლოგიას, პოლიტიკას, მაშინდელ რეჟიმს (მეორე მსოფლიო ომის წინა პერიოდი), სიცილიურ ტრადიციებს, ოჯახს, სიყვარულს... ყველა ეს თემა თითქოს ერთ მთავარ „ტოტზეა“ აკინძული - მთავარი გმირის, ანტონიო მანიანოს იმპოტენციაზე. ეს ულამაზესი და მისათითებელი ყმაწვილი, ყველასთვის რომ საოცნებო „ვარსკვლავი“ იყო, მოულოდნელად აღმოჩნდება, რომ იმპოტენტია. იტანჯება საცოდავი, ტანჯავს სირცხვილი, ხალხის ყურადღება, საყვარელი მეუღლის განდგომა... მამა - ალფიო მანიანო - ტიპური სიცილიელი მამაკაცი, რომელიც ამ ამბის გაგებამდე თავაწეული დადიოდა, ახლა მოდუნდა, მოტყდა, დაავადდა, მაგრამ ოჯახის ღირსების გადასარჩენად და ჭორების გასაფანტავად მაინც ყველაფრისთვის მზადაა. ის ბოლოს მეძავებით დასახლებული უბნის ნანგრევებში სიკვდილსაც კი არჩევს...
ნაწარმოები ულამაზესი პეიზაჟებით არის გამდიდრებული, მის ფურცლებზე კომიკური და დრამატული ამბები დიდი ოსტატობით ენაცვლება ერთმანეთს. „ლამაზი ანტონიოს“ სახით მკითხველი იტალიური პროზის ძალზე საინტერესო და შეიძლება ითქვას, ერთობ უჩვეულო ნიმუშს გაეცნობა, რაც უთუოდ სიამოვნებას მიანიჭებს და წარუშლელ შთაბეჭდილებას დაუტოვებს.
ვიტალიანო ბრანკატი - ეს სიცილიელი მწერალი სავსებით იმსახურებს მოწონებასა და აღიარებას ქართველი მკითხველის მიერ. მსოფლიოს ის უკვე აღიარებული ჰყავს. მისი ნაწარმოებების მიხედვით არაერთი ფილმია გადაღებული. სწორედ, „ლამაზი ანტონიოც“ მათ რიგებშია - მაურო ბოლონინის რეჟისორობითა და პიერ პაოლო პაზოლინის სცენარით იგივე დასახელების ფილმია გადაღებული (1960 წ.), რომელშიც მთავარ როლებს მარჩელო მასტროიანი და კლაუდია კარდინალე ასრულებენ.


- წარმომიდგენია, რამდენად შრომატევადი პროცესია ნაწარმოების თარგმნა და მკითხველამდე ზუსტი ემოციით მიტანა, ისე, როგორც მწერალს აქვს ორიგინალ ვერსიაში გადმოცემული.
- შრომატევადია, რა თქმა უნდა! ფიზიკურადაც ითრევს ადამიანს და გონებრივადაც ანუ თარგმნის პროცესში სხვა რამეზე ვერ ფიქრობ, სხვა სამყაროს მოწყვეტილი ხარ. ნაწარმოების ყოველი სიუჟეტი, ყოველი დეტალი უნდა განიცადო, შეისისხლხორცო და ისე წერო. ერთდროულად მწერალიც ხდები და თითოეული პერსონაჟიც. ნაწარმოებს მთელი არსებით უნდა აუღო ალღო, თავიდან ბოლომდე, თორემ ისეთი, როგორიც საჭიროა, როგორც მწერალს უნდა, არ გამოვა. გამოვა ზედაპირული, „ბრტყლად გადაბრუნებული“, ემოციისა და წარმოსახვის გარეშე. თქვენ წარმოიდგინეთ, მე თარგმნისას მიცინია და მიტირია კიდეც, ხელებიც ამცახცახებია, იმიტომ რომ მწერალს ჩემზე ზემოქმედება მოუხდენია. აი, სწორედ ისე უნდა გადავცე მეც ის მკითხველს - ემოციების სრული განცდით.

- რამდენი ხანი მუშაობდით თარგმანზე და რა სირთულეებს წააწყდით?
- „ლამაზი ანტონიოს“ თარგმნაზე თითქმის სამი თვე ვიმუშავე. სირთულეები იყო, რა თქმა უნდა... ამდენი განხილული თემის თარგმნა იოლი არ არის. მე თვითონ მომიხდა ჯერ რაღაც საკითხის დამუშავება. მაგალითად: ფაშისტური რეჟიმის შესახებ ტერმინოლოგიისა და ტიტულების მნიშვნელობის შესწავლა, იმ დროინდელი სისტემის წესებში გარკვევა, სიცილიურ დიალექტსა და უცხოურ ენებზე დაწერილი ეპიგრაფების გარჩევა... მწერალთან ერთად მუშაობისა და განხილვის სურვილიც კი გამიჩნდა...

- რას გამოარჩევდით ვიტალიანო ბრანკატის შემოქმედებიდან?
- ეს მწერალი ნამდვილი გენიაა. ასეთი „დახუნძლული“ ნაწარმოების წერა ყველას არ შეუძლია, თანაც თითოეული პერსონაჟიც რომ არაჩვეულებრივი ოსტატობითაა ამეტყველებული, ხასიათებითა და განცდებით გამოკვეთილი... ერთმანეთს დააკავშირა ქვეყანაში არსებული პოლიტიკური სისტემა, ეკლესია, ოჯახი, სიცილიური მენტალიზმი და თითოეული ადამიანი; ყველაფერი ეს ულამაზესი და სულში ჩამწვდომი პეიზაჟების აღწერით გაამდიდრა. მოკლედ, ვიტალიანო ბრანკატი გენიალური მწერალია!

- აღნიშნული რომანის გარდა, კიდევ ბევრი თარგმანი გაქვთ შესრულებული. როგორიც არის: დაჩა მარაინის მოთხრობების კრებული „ჩემი ქმარი“, ელზა მორანტეს მოთხრობები, ზღაპრები და ა.შ. ვიდრე რომელიმე ნაწარმოების თარგმნას გადაწყვეტთ, რა კრიტერიუმებით არჩევთ?
- სათარგმნი ნაწარმოები აქტუალურ თემებს უნდა მოიცავდეს და იტალიაში პოპულარობით სარგებლობდეს, თუმცა ლიტერატურას არჩევა მაინც არ უყვარს - ლიტერატურა ყველა ჟანრს ეხება. მკითხველმა უნდა აირჩიოს მერე, რა მოსწონს და რა - არა.


- ყველაზე მეტად თქვენი ნამუშევრებიდან რომელ თარგმანს გამოყოფდით და რატომ?
- მე ყველა ჩემი თარგმანი მიყვარს, თუმცა არის ისეთი, რომელსაც გამოვარჩევდი. აი, მაგალითად: დინო ბუცატის მოთხრობა „ძაღლი, რომელმაც ღმერთი ნახა“ - კონკურსში „მაჩაბელი“ ფინალისტის დიპლომი აიღო, მანამდე კი ჟურნალ „ახალ საუნჯეში“ დაიბეჭდა; იტალო კალვინოს მოთხრობა „ამბავი ერთი მკითხველისა“ - ჟურნალ „აფრაში“ დაბეჭდილი... ბევრი ნაწარმოებია, მაგრამ მოდით, ამ ბოლოზე შევჩერდები - ვიტალიანო ბრანკატის რომანი „ლამაზი ანტონიო“!

- რამდენადაც უცნაურად უნდა ჟღერდეს, მთარგმნელებიც გარკვეულწილად მწერლის როლს ითავსებენ და ერთგვარი ფარული ურთიერთკავშირიც ყალიბდება. თუ გქონიათ ისეთი შემთხვევა, როცა გიფიქრიათ: „ამ სიუჟეტს უკეთესად დავწერდი?..“
-კი მქონია. შეცვლის რა უფლება მაქვს, თუმცა ავტორის ჩანაფიქრის უკეთ გადმოსაცემად ჩემი პეწი მაინც მიმიცია!

- რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია, პროზას თარგმნით. პოეზიის თარგმნა გიცდიათ?
- პროზასაც ვთარგმნი და სამეცნიერო ლიტერატურასაც. პოეზიას რაც შეეხება, ნაწარმოებში ჩართული სტროფები მითარგმნია. როგორც ასეთი, პოეზია ცალკე, - არა, მაგრამ ამისი დროც დადგება.

- თავადაც ქმნით ნაწარმოებებს...
- მაქვს დაწერილი საბავშვო ნაწარმოებები, რომლებიც ჟურნალ „პეპელაში“ დაიბეჭდა და მალე ერთ-ერთი საგამომცემლო სახლი წიგნადაც გამოსცემს - შემეცნებითი პროზა იქნება ყმაწვილებისთვის.

- იტალიელი მეუღლე გყავთ, რომელიც საქართველოში გაიცანით. ცოტა რამ პირად ცხოვრებაზეც გვიამბეთ.
- ჩემი მეუღლე საქართველოში გავიცანი, ქალაქ ქუთაისში, სადაც დავიბადე და გავიზარდე, სადაც ვასწავლიდი იტალიურ ენას. დავქორწინდით და წამოვედით იტალიაში, მაგრამ წელიწადის თვეებს საქართველოშიც ვატარებ, განსაკუთრებით, ზაფხულში. ამ ბოლო დროს ხელი პანდემიამ შეგვიშალა... გვყავს ორი სტუდენტი ქალიშვილი.

- რამდენად იცნობენ იტალიელები ქართულ ლიტერატურას და თქვენ თუ თარგმნით ქართულიდან იტალიურად?
- იტალიელები ქართულ ლიტერატურას, შეიძლება ითქვას, არ იცნობენ - მასას ვგულისხმობ, თორემ ისე, კი არის ვიღაც, ვინც მისით დაინტერესებულია. დროა საჭირო კიდევ, რომ ჩვენი ლიტერატურა საზღვარგარეთ გავაცნოთ. ამ ბოლო პერიოდში ერთი იტალიური საგამომცემლო სახლი დამიკავშირდა... - გეგმაში გვაქვს თანამშრომლობა. ქართულიდან იტალიურადაც ვთარგმნი, რა თქმა უნდა. ამ ბოლო დროს, ჩემ მიერ თარგმნილი მოთხრობა ბარის ლიტერატურულ გაზეთშიც დაიბეჭდა.

- ძალიან დატვირთული სამუშაო გრაფიკი გაქვთ. ახლა რაზე მუშაობთ და როდის უნდა ელოდოს იტალიური ლიტერატურის მოყვარული მკითხველი მის გამოქვეყნებას?
- სამუშაო გრაფიკი დატვირთული მაქვს. არაერთი წიგნის გამოცემაზე ვმუშაობ, რასაც, ცოტა არ იყოს, დრო სჭირდება, ბიუროკრატიული საკითხების მოგვარებას ვგულისხმობ, მაგრამ აი, მალე შემეცნებითი პროზის გამოცემას ველოდები - ჩემ მიერ ყმაწვილებისთვის დაწერილი ნაწარმოები, რომელიც ვულკან ეტნას ეხება, დასაბეჭდად უნდა გაიგზავნოს.

ესაუბრა ქეთი იმერლიშვილი
ექსკლუზიურად GOGA.TV-სთვის